در اولین روز از ماه مبارک رمضان در مسجد بعثت بعد از اقامه نماز جماعت ظهر و عصر حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید احمدرضا شاهرخی با بیان آموزه هایی از قرآن کریم به تفسیر آیاتی از سوره مبارکه بقره پرداختند.

«بسم الله الرحمن الرحیم»

«الحمدلله ربّ العالمین و الصّلاة و السّلام علی سیّدنا محمّد نبیه و آله الطّاهرین»

تمام کسانیکه قرآن کریم را تلاوت می کنند حتی در حدی که از ترجمه آن هم استفاده کنند؛ میتوانند از آموزه های قرآن کریم بهره‌مند شوند.

آنچه دراین جلسه با شما نماز گزاران گفته می شود آموزهایی از قرآن است واین متفاوت است با جلسات تفسیر ومطالبی که از مفسرین بزرگی مانند مرحوم علامه طباطبایی ودیگر مفسران بزرگ اسلام آمده است.هرکسی به میزان فهم خود واستفاده از ترجمه های معتبر هم می تواند از آموزه های قرآن کریم استفاده کند.

ان شاءالله این آموزه‌هایی را که بر زبان جاری کنیم؛ بر لوح دلمان نوشته شود و این معارف در اعمالمان تجلی پیدا کند.

 خصوصیات سوره بقره

سوره بقره جزء طولانی ترین سوره های قرآن است؛ که در مدینه نازل شده؛ و البته بمناسبت ها و رویدادهای گوناگون این سوره نازل شده است؛ و از آن هم بعنوان برترین سوره یاد شده است( افضل سوره ها)

 محتوای سوره بقره

به لحاظ محتوایی که دارد این سوره به جهت اعتقادی؛اخلاقی؛احکام؛و مسائل اجتماعی؛ سیاسی؛ از آن بعنوان برترین سوره یاد میکنند؛ البته منافاتی ندارد که سوره های دیگر هم از جهات دیگری برتر باشند؛ برتر بودن این سوره به این معنا نیست که سوره های دیگر برتری ندارند؛ سوره های دیگر هم جایگاه خودشان را دارند.

وجه نامگذاری سوره بقره

اولین سوال این است که چرا این سوره را بقره نامیده اند؟
بقره بمعنای گاو ماده است؛ که اشاره به قضیه گاو بنی اسرائیل دارد؛ با توجه به درسهای آموزنده ای که برای زندگی فردی و اجتماعی و روابط مردم با یکدیگر؛ یا مردم با خداوند متعال دارد؛ آموزه‌های دقیقی در این سوره موجود است؛و اگر به آیات ۶۷ تا ۷۳ دقت شود میشود پی برد؛ که چرا این سوره را بقره نامیده‌اند.

آیات ۶۷ تا ۷۳ ….

وإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً ۖ قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا ۖ قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ﴿۶۷﴾
ترجمه:
و یاد کنید زمانی که موسی به قومش گفت: خدا به شما فرمان میدهد گاوی را ذبح کنید، گفتند: آیا ما را مسخره می کنی؟ گفت: بخدا پناه می برم از اینکه از نادانان باشم.

قالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنَا مَا هِيَ ۚ قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَا فَارِضٌ وَلَا بِكْرٌ عَوَانٌ بَيْنَ ذَٰلِكَ ۖ فَافْعَلُوا مَا تُؤْمَرُونَ«۶۸»
ترجمه:
گفتند: از پروردگارت بخواه که آن گاو چگونه گاوی باشد؟ گفت: او می فرماید که آن گاوی است نه پیر از کارمانده، نه جوان نارسیده، بلکه گاوی میان این دو نوع گاو است. پس آنچه را به آن فرمان داده اند، انجام دهید.

قالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنَا مَا لَوْنُهَا ۚ قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاءُ فَاقِعٌ لَوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِينَ«۶۹»
ترجمه:
گفتند: از پروردگارت بخواه که برای ما توضیح دهد رنگش چگونه باشد؟ گفت: خدا می گوید: گاوی است زرد و رنگش روشن که بینندگان را شاد و مسرور می کند.

قالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنَا مَا هِيَ إِنَّ الْبَقَرَ تَشَابَهَ عَلَيْنَا وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ«۷۰»
ترجمه:
گفتند: از پروردگارت بخواه برای ما بیان کند که [نهایتاً آن گاو] چه گاوی است؟ زیرا این گاو بر ما مُبهم و مُشتبه شده، و اگر خدا بخواهد [به شناخت آن] هدایت خواهیم شد.

قالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ وَلَا تَسْقِي الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لَا شِيَةَ فِيهَا ۚ قَالُوا الْآنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ ۚ فَذَبَحُوهَا وَمَا كَادُوا يَفْعَلُونَ«۷۱»
ترجمه:
گفت: او می گوید: گاوی است که نه رام است تا زمین را شخم زند و نه زراعت را آبیاری نماید، [از هر عیب و نقصی] سالم است، و رنگی مخالف رنگ اصلی در آن نیست، گفتند: اکنون حق را برای ما آوردی. پس آن را ذبح کردند، در حالی که نزدیک بود فرمان خدا را اجرا نکنند!!

وإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فِيهَا ۖ وَاللَّهُ مُخْرِجٌ مَا كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ«۷۲»
ترجمه:
و یاد کنید هنگامیکه کسی را کشتید و درباره قاتل او به نزاع برخاستید؛ و خدا آشکار کننده چیزی است که پنهان می داشتید.

فقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا ۚ كَذَٰلِكَ يُحْيِي اللَّهُ الْمَوْتَىٰ وَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ(۷۳)
ترجمه:
پس گفتیم: پاره ای از آن گاو ذبح شده را به مقتول بزنید تا زنده شود و قاتل را معرفی کند؛ خدا مردگان را اینگونه زنده میکند و نشانه هایِ قدرت و ربوبیّت خود را به شما نشان می دهد، تا بیندیشید.

داستان آموزنده ( قتل در بنی اسرائیل)

داستان مقتول بنى اسرائيل كه در قرآن بعنوان نمونه عينى از احياى مردگان در اين جهان آمده است دلیل روشنی بر امکان معاد می باشد.

 این داستان سرگذشتى است كه مربوط به جمعى از بنى اسرائيل است، در اين ماجرا يك نفر سرشناس از ميان آنها به طرز مرموزى كشته شد و براى پيدا كردن قاتل اختلاف در ميان بنى اسرائيل بالا گرفت و هر قبيله اى اين قتل را به قبيله ديگر نسبت مى داد، ادامه اين كشمكش ممكن بود منجر به فتنه عظيمى شود، لذا دست به دامن موسى(عليه السلام) شدند.

او هم با استمداد از الطاف الهى از طريق اعجازآميزى دستور داد گاوى را سر ببرند، البته سربريدن آن گاو به سادگى صورت نگرفت و بهانه جويان بنى اسرائيل درباره اوصاف آن گاو كراراً به موسى(عليه السلام) مراجعه كردند و با سؤالات بيجا و بى معنا كار را به عقب انداختند؛ سرانجام گاوى را با اوصاف خاصّى سر بريدند و قسمتى از بدن آن را بر مقتول زدند، که به فرمان خدا چند لحظه زنده شد و قاتل خويش را معرفى كرد

نکته(۱):
عجيب اينكه در اينجا قطعه اى از بدن «مرده» را به بدن «مرده ديگرى» مى زنند تا زنده شود و حقيقت امر را بازگو كند!
چه ارتباطى در ميان اين دو وجود دارد؟
و اين اثر از كجا بر مى خيزد؟

مسلّماً اين يك سرّ الهى است كه جز ذات پاك او كسى از آن آگاه نيست، همين اندازه سهولت و آسانى كار روشن مى سازد كه مسأله احياى مردگان در جهان ديگر در پيشگاه قدرت خدا به همين سادگى است، ضرورتى ندارد كه هميشه «موجود زنده» از موجود زنده ديگر متولد شود؛ بلكه ممكن است به فرمان خدا جرقه حيات و زندگى از تلاقى دو عضو برخيزد! جمله «كَذلِكَ يُحْيِى اللهُ المَوْتى»؛ (اين گونه خداوند مردگان را زنده مى كند) به وضوح بيانگر اين حقيقت است كه در آنجا مقتول زنده شد و يك نمونه عينى را براى حيات انسان ها پس از مرگ ارائه داد

نکته(۲):

با این قتل فضای روانی در جامعه ایجاد می‌شود؛ اما سطح کشته شدن یک شخص پیدا نیست باید حضرت موسی«ع» کمک کند که قاتل پیدا شود؛
لذا جامعه ملتهب می‌شود؛
و همه به همدیگر مظنون شدند؛
اقوام و طوایف مختلف به همدیگر مظنون شدند؛
نزدیک بود که کار به یک جنگ داخلی و دسته جمعی و طایفه ای منتهی بشود؛
به همین دلیل سراغ حضرت موسی علیه السلام رفتند که مسئله را حل نماید

 آنچه در مجموع این آیات گفته شد صرفاً بخاطر این بود که وجه تسمیه و نامگذاری این سوره به چه خاطر بوده است.

«والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»

1402/1/3